Memorandum karpackie, 8 września 2011 roku
Karpaty stanowią ważną część regionalnego bogactwa Europy. Jest to obszar o ogromnych zasobach społecznych, kulturowych i przyrodniczych, a jednocześnie jeden z najbiedniejszych i najmniej dostrzeganych regionów, wymagający skoordynowanego wsparcia w ramach polityki europejskiej.
Karpaty mają kilka ważnych atutów. Po pierwsze łączą one, ponad obecnymi granicami Unii, tereny o strategicznym znaczeniu – od samego rdzenia Europy Środkowej: Polski, Czech, Słowacji, Węgier, przez Ukrainę, po Bałkany wraz z Rumunią i Serbią. Po drugie stanowią one unikatowy zasób środowiska naturalnego, będąc „zielonym kręgosłupem” Europy Środkowej i Wschodniej. Po trzecie jest to region ważny kulturowo i społecznie, który zamieszkuje blisko 20 milionów osób.
Karpaty to także obszar problemowy. Do podstawowych jego słabości należą braki infrastrukturalne, zarówno w zakresie transportu jak i bezpieczeństwa środowiskowego, brak należytej staranności o zrównoważony rozwój, problemy społeczne, w tym obszary wysokiego bezrobocia. Jeśli nie podejmiemy skoordynowanych działań rozwojowych, ekonomiczne i społeczne problemy regionu karpackiego będą narastały. Dlatego uważamy, że należy połączyć wysiłki państw, Unii Europejskiej i poszczególnych władz regionalnych w celu wypracowania wspólnej strategii dla Karpat, która wykorzystując atuty tego obszaru pozwoliłaby przezwyciężyć jego słabości.
Strategia taka, na wzór Strategii dla Morza Bałtyckiego i Strategii Dunajskiej powinna przede wszystkich oprzeć się na synergii pomiędzy istniejącymi już inicjatywami i działaniami podejmowanymi w tym regionie i tym samym stanowić wartość dodaną nie powodując tworzenia nowych struktur, regulacji czy instytucji.
Chcemy w sposób skoordynowany zabiegać o finansowanie działań na obszarze Karpat, tak by środki – szczególnie pozyskane z budżetu wspólnotowego – nie rozpraszały się, lecz były strategicznie ukierunkowane na wspólne projekty karpackie. Mechanizm nakierowany na finansowanie wspólnych działań służących zrównoważonemu rozwojowi Karpat mógłby powstać w oparciu o wzorce dostarczone zarówno przez obecne unijne makroregionalne strategie rozwoju jak i przez inicjatywy takie jak europejski program „Przestrzeń Alpejska” (Alpine Space).
Ilość istniejących już dobrych praktyk i inicjatyw w regionie Karpat, przekonuje nas, że – przy odpowiednio opracowanej strategii – możemy w stosunkowo krótkim czasie osiągnąć pożądane, konkretne efekty nowej inicjatywy, czy to w zakresie współpracy akademickiej („Uniwersytet Karpacki”), środowiskowej, infrastrukturalnej czy międzyregionalnego projektu „Horyzont Karpacki”.
Współpraca taka będzie służyć w szczególności zacieśnianiu więzi między państwami członkowskimi UE a Ukrainą, przyczyniając się do szybszej integracji tego kraju do struktur europejskich. Pierwszym krokiem, który mógłby symbolicznie, ale i praktycznie zaświadczyć o zaangażowaniu polityki europejskiej w region Karpat, byłoby przystąpienie Unii Europejskiej, jako strony, do Konwencji Karpackiej, której sygnatariuszami są obecnie pojedyncze państwa. Unia, uzyskawszy na mocy Traktatu z Lizbony taką zdolność powinna z niej korzystać właśnie w tego typu inicjatywach.
Naszym wspólnym celem jest powstanie nowej europejskiej makroregionalnej strategii rozwojowej już w ramach przyszłych ram finansowych na lata 2014–2020. Jest to możliwe, przy wsparciu głównych aktorów polityki europejskiej, zarówno na poziomie państw kolejnych prezydencji jak i Komisji i Parlamentu Europejskiego.
Apelujemy o takie zaangażowanie. Karpaty warte są europejskiej strategii.