Historia

Początki Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego sięgają lat 80-tych i niezależnego środowiska utworzonego z inicjatywy grupy aktywnych przyjaciół, a wśród nich: nauczycieli, malarzy, poetów, studentów- ludzi zdeterminowanych żeby żyć, tworzyć, dyskutować i zabiegać o wolność w trudnych PRL-owskich czasach.

 „Na ich czele stał Marek Kuchciński, dawny student historii sztuki, który żył poza systemem i był gorliwym wyznawcą kultury jako wyzwolenia ducha i przeciwstawienia się porządkowi totalitarnemu” wspomina Sir Roger Scruton, brytyjski filozof, jeden ze znamienitych gości PTK .

Od 1983 roku niezależne środowisko przemyskie włączało się w organizację Dni Kultury Chrześcijańskiej, które rokrocznie odbywały w Przemyślu, za zgodą ówczesnego biskupa Ignacego Tokarczuka. Grupa włączyła się w organizację cyklicznych wystaw Człowiek+Bóg+Świat; zaś miejscem spotkań były podziemia kościoła franciszkanów w Przemyślu. Wkrótce ich przemyska działalność zaowocowała licznymi wystawami, koncertami, seminariami i dyskusjami – intensywnym udziałem w życiu publicznym – kulturalnym i społecznym. Z czasem spotkania grupy przerodziły się w tzw. spotkania strychowe. Na poddaszu jednorodzinnego domu wypełnionego książkami i pracami rozmaitych artystów, otoczonego ogrodem, sadem i łąką, odbywały się spotkania i toczyły się wielogodzinne dyskusje, do których zapraszano znamienitych gości, wśród nich tak ważne nazwiska jak: Roger Scruton, David Regan, Bogdan Cywiński, Ryszard Legutko, David Selbourn, Patric O’Briean, Mark Lilla, Jarosław Piekałkiewicz, Jarosław Kaczyński, Henry Bellingham, Denis O’Keefe, Krzysztof Dybciak, Elżbieta Makowiecka i inni.

 Podczas jednego ze spotkań z udziałem profesora Dybciaka, opowiadającego wówczas o emigracyjnych i krajowych niezależnych wydawnictwach, zrodził się pomysł stworzenia własnego, rodzimego pisma literacko-artystycznego- Strychu Kulturalnego. I tak w latach 1988-1997 ukazało się sześć zeszytów pisma, wydawanego w niewielkim nakładzie, od 100 egzemplarzy pierwszego numeru, domowymi metodami! Periodyk dokumentował spotkania, dyskusje, wydarzenia tworzone poza cenzurą państwową. Jak wspomina Marek Kuchciński „treść pisma najczęściej dotyczyła spraw i twórczości współczesnej, nierzadko nawiązując do kwestii wolności. W przeszłość sięgaliśmy, aby „odkurzać życie przodków” ale także stawiać pytania, od fundamentalnych o sens i wartość życia ludzkiego, po praktyczne: jak żyć, jak zmieniać przygnębiającą rzeczywistość. Nie stawialiśmy pytań czy warto coś robić, tylko jak: jak budować naszą wolność. By pomóc w tych poszukiwaniach goście spotkań strychowych przybliżali nam toczące się we współczesnym świecie dyskusje, opowiadali o rządzeniu wolnymi państwami, o ludziach polityki, sztuki; o duchowości, twórczości literackiej, muzyce czy malarstwie”.

Po wielu latach, profesor Krzysztof Dybciak napisze w swoich wspomnieniach „Wydarzenia kulturalne, nazywane czasem „Spotkaniami strychowymi” i numery czasopisma były zjawiskami oryginalnymi na mapie niezależnej kultury istniejącej poza strukturami państwa rządzonego przez komunistów. Jedną z niezwykłych cech było zjawisko przyciągania współpracowników nie tylko z Polski. To naprawdę wtedy było wyjątkowe, żeby tylu artystów oraz intelektualistów brytyjskich występowało w małym (jak na skalę europejską) mieście tuż przy granicy Imperium Zła. A gościli w Przemyślu nie byle jacy twórcy, profesorowie Mark Lilla i Roger Scruton to ważne postaci świata humanistyki”.

„Dorobek Strychu Kulturalnego wpisuje się w historię Przemyśla, który miał swój koloryt, niepowtarzalne piękno oraz oryginalny typ cywilizacyjny, to miejsce spotkania różnorodnych wzorów kulturowych i syntezy wartości”.

W krótce aktywne Towarzystwo strychowe zainicjowało nowe przedsięwzięcie, publikację miesięcznika Spojrzenia Przemyskie. Miesięcznik ukazywał się od grudnia 1989 roku do kwietnia 1993 roku. Zespół redakcyjny tworzyli członkowie Towarzystwa: Dorota Mech, Andrzej Cieszyński, Ryszard Głowacki, Zygmunt Grzesiak, Jan Jarosz, Marek Kuchciński, Józef Kurylak, Wojciech Mikuła, Paweł Niemkiewicz, Mariusz Olbromski, Artur Wilgucki. Współpracowali m.in. Jacek Szwic, Halina Zahel, Jan Musiał, Marek Horwat, Mirosław Kocoł, Mariusz Grzęda.

W 1997 roku obok Towarzystwa powstał Klub Nowego Państwa, skupiający krąg osób zainteresowanych życiem publicznym i polityką. Główną misją Klubu było promowanie dobrych zasad i obyczajów wyrosłych z korzeni europejskich i cnót obywatelskich tj. wierności, solidarności, obowiązku, honoru i wytrwałości.

Wieloletnia, aktywna działalność członków Towarzystwa z czasem zaowocowała świadomym udziałem w komitetach obywatelskich i tworzących się wówczas partiach politycznych. Wielu z nich włączyło się w pracę polityczną, było radnymi, urzędnikami państwowymi i parlamentarzystami. Dlatego działalność środowiska Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego stopniowo przygasała, aż nastąpiła kilkunastoletnia przerwa. Dopiero w roku 2019 ukazała się publikacja wydana przez Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej pt. „Strych Kulturalny” jako reprint 6 zeszytów pisma literacko-artystycznego, oraz podsumowanie działalności Towarzystwa.

W listopadzie 2021 r. Przemyskie Towarzystwo Kulturalne reaktywowało działalność przyjęciem nowego regulaminu, obierając za główne cele m.in. popieranie rozwoju czytelnictwa, twórczości literackiej i naukowej, ochronę dziedzictwa kulturowego, wspieranie międzynarodowej współpracy kulturalnej i edukacyjnej, promocję kultury Polskiej w kraju i za granicą.

Dzień 4 lutego 2022 roku, był w kalendarium Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego niezwykle znaczący – Towarzystwo realizując jeden obranych celów, dołączyło do Międzynarodowego Klubu Europy Karpat, podczas organizowanej cyklicznie od 11 lat Konferencji Europa Karpat, tu już 32.! Głównym pomysłodawcą tej ważnej inicjatywy w skali międzynarodowej, jest ten sam człowiek, który prawie 40 lat wcześniej zainicjował utworzenie niezależnego Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego – Marek Kuchciński.