Z przyjemnością informujemy Państwa, że w drugiej połowie października br. ukaże się drukiem tomik poezji Gézy Gyóni Na polskich polach. Przy obozowym ognisku w przekładzie wybitnego tłumacza węgierskiej poezji, prof. Jerzego Snopka.
O premierze tego wyjątkowego tomiku autorstwa węgierskiego poety walczącego w Twierdzy Przemyśl podczas I wojny światowej poinformujemy Państwa w najbliższym czasie.
Géza Gyóni – węgierski poeta w Twierdzy Przemyśl
Podczas I wojny światowej Przemyśl był ośrodkiem zrzeszającym wiele kultur i narodowości. Jedną z najliczniejszych grup zamieszkujących Twierdzę byli Węgrzy, którzy pozostawili swój ślad w kulturalnym rozwoju miasta. Jednym z elementów życia Węgrów w Twierdzy Przemyśl było pismo Tábori Újság [Gazeta Obozowa]. Na łamach pisma, obok wiadomości z frontu i relacji z życia miasta, pojawiała się węgierska poezja. Jednym z najbardziej znanych żołnierzy publikujących w Tábori Újság był Géza Gyóni.
Poeta urodził się w 1884 roku w Gyón, niedaleko Pesztu. Uczęszczał do gimnazjum w Szarvas, następnie do Békéscsaby, gdzie kształcił się w dziedzinie teologii. W tym okresie poecie udało się opublikować pierwszy wiersz. Wtedy też postanowił zastąpić nazwisko rodowe Áchimów pseudonimem Gyóni, nawiązując w ten sposób do rodzinnej miejscowości. Po rozpoczęciu przygody z poezją, pracował jako dziennikarz, co pozwoliło mu dalej tworzyć i publikować swoje wiersze. Po wybuchu I wojny światowej, poeta wyruszył do Twierdzy Przemyśl, gdzie stacjonował, walczył i tworzył przez osiem miesięcy. W tym czasie, nakładem pisma Tábori Újság ukazał się jeden z jego najważniejszych tomów wierszy – Na polskich polach. Przy obozowym ognisku [tłum. Jerzy Snopek], opowiadający o realiach wojennych w Przemyślu podczas Wielkiej Wojny. Po upadku twierdzy Gyóni, tak jak pozostali węgierscy żołnierze, trafił do rosyjskiej niewoli. W listopadzie 1915 roku, po przebyciu 2000 kilometrów w głąb Rosji, został internowany w obozie w Krasnojarsku, w którym dwa lata później, w dniu swoich 33 urodzin, zmarł.
Twórczość poety po przybyciu na ziemie polskie nawiązywała do wielkich tradycji węgierskich, takich jak pieśni kurucowskie czy poezja Sándora Petőfiego. Na początku tomu obserwujemy zapał do walki i obrony Twierdzy oraz węgierskiej ojczyzny. W późniejszych wierszach przemyskich, które powstawały wraz z rozwojem działań wojennych, pojawia się już zupełnie inny obraz wojny – okrutny i wstrząsający, pełen bezsensownego cierpienia. Géza Gyóni, pomimo roli którą odegrał na przemyskiej i węgierskiej scenie kultury, jest dziś niemal zupełnie zapomnianym twórcą. Wiersze węgierskiego poety, które powstały w Twierdzy Przemyśl są wyjątkowe i ważne zarówno dla literatury węgierskiej jak i dla polskiej historii. By pielęgnować poetycki dorobek Gyóniego, który powstał na terenie ziemi przemyskiej, w październiku w ramach Biblioteki Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego ukaże się polskie wydanie tomu Na polskich polach. Przy obozowym ognisku w przekładzie wybitnego tłumacza węgierskiej poezji, prof. Jerzego Snopka.
Örömmel értesítjük Önöket, hogy ez év októberének második felében megjelenik Gyóni Géza verseskötete Lengyel mezőkön, tábortűz mellett című,a magyar költészet jeles fordítója, Jerzy Snopek professzor úr fordításában. Az első világháborúban a przemyśli erődben harcoló magyar költő egyedülálló kötetének bemutatójáról a napokban tájékoztatjuk Önöket.
Gyóni Géza – magyar költő a przemyśli erődben
Az első világháború alatt Przemyśl számos kultúra és nemzetiség központja volt. Az egyik legszámosabb, az erődben élő csoport a magyarok voltak, akik nyomot hagytak a város kulturális fejlődésén. A Przemyśl erőd magyar életének egyik eleme a Tábori Újság című folyóirat volt. A frontról érkező hírek és a város életéről szóló tudósítások mellett a lapban magyar költészet is megjelent. A Tábori Újságban publikáló egyik legismertebb katona Gyóni Géza volt.
A költő 1884-ben született a Pest melletti Gyónon. Gimnáziumba Szarvason, majd Békéscsabán járt, ahol teológiai tanulmányokat folytatott. Ebben az időszakban sikerült a költőnek kiadnia első versét. Ekkor döntötte el, hogy családnevét, az Áchimot a Gyóni álnévre cseréli, ezzel szülővárosára utalva. Miután elkezdte a költői kalandot, újságíróként dolgozott, ami lehetővé tette számára, hogy folytassa a versek alkotását és publikálását. Az első világháború kitörése után a költő a przemyśli erődbe került, ahol nyolc hónapig szolgált, harcolt és írt. Ez idő alatt a Tábori Újság című folyóiratban jelent meg egyik legfontosabb verseskötete, Lengyel mezőkön, tábortűz mellett című amely a Nagy Háború idején Przemyślben zajló háború valóságáról szól. A erőd eleste után a költő a többi magyar katonához hasonlóan orosz fogságba került. 1915 novemberében, miután 2000 kilométert utazott Oroszország mélyén, egy krasznojarszki táborba internálták, ahol két évvel később, 33. születésnapján meghalt.
A költő Lengyelországba érkezése utáni alkotásai a nagy magyar hagyományokból, így a kuruc énekekből és Petőfi Sándor költészetéből merített. A kötet elején megfigyelhetjük a harci lelkesedést, a Erőd és a magyar haza védelmét. A későbbi przemysli versekben, amelyek a háború fejlődésével íródtak, már egy egészen más kép rajzolódik ki a háborúról – kegyetlen és sokkoló, tele értelmetlen szenvedéssel. Gyóni Géza a przemyśli és a magyar kulturális életben játszott szerepe ellenére ma már szinte teljesen feledésbe merült szerző. A magyar költőnek a przemyśli erődben született versei különlegesek és fontosak mind a magyar irodalom, mind a lengyel történelem számára. Gyóni Przemyśl környékén született költői munkásságának ápolása érdekében októberben a Przemyśli Kulturális Egyesület könyvtárának részeként lengyel kiadásban jelenik meg a Lengyel mezőkön, tábortűz mellett című kötet Jerzy Snopek professzor fordításában.
A közfeladatot a Wacław Felczak Lengyel-Magyar Együttműködési Intézet társfinanszírozta. A kiadvány kizárólag a szerzők véleményét fejezi ki, és nem hozható egybe a W. Felczak Intézet a Lengyel-Magyar Együttműködésért hivatalos álláspontjával.
Zadanie publiczne jest współfinansowane ze środków Instytutu Współpracy Polsko-Węgierskiej im. Wacława Felczaka.
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Instytutu Współpracy Polsko-Węgierskiej im. W. Felczaka.
Tłumaczenie poezji jest współfinansowane ze środków Narodowego Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
Komitet do Spraw Pożytku Publicznego
„Rozwój instytucjonalny i misyjny Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego” w ramach programu PROO
